Những hỏng hóc có thể gặp phải trong quá trình sử dụng van cổng

Van cổng (gate valve) là một loại van công nghiệp rất phổ biến, được sử dụng rộng rãi trong nhiều hệ thống đường ống để đóng/mở dòng chảy. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, van cổng có thể gặp phải một số hỏng hóc làm ảnh hưởng đến hiệu suất và tuổi thọ của van cũng như toàn bộ hệ thống. Dưới đây là một số hỏng hóc thường gặp ở van cổng và nguyên nhân, cách khắc phục:

Van cổng bị Rò rỉ

Đây là một trong những vấn đề phổ biến nhất ở van cổng. Rò rỉ có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau trên van:

Rò rỉ qua gioăng làm kín thân van

Gioăng làm kín giữa thân van và nắp van có thể bị lão hóa, nứt vỡ, hoặc bị siết không đủ chặt trong quá trình lắp đặt hoặc bảo trì. Điều này dẫn đến chất lỏng/khí có thể rò rỉ ra ngoài tại vị trí kết nối thân và nắp van.

Nguyên nhân:

• Gioăng làm kín kém chất lượng hoặc không phù hợp với môi chất và nhiệt độ làm việc.
• Gioăng bị lão hóa do thời gian, nhiệt độ cao, hoặc hóa chất.
• Bề mặt tiếp xúc của thân và nắp van bị rỗ, xước, hoặc không phẳng.
• Siết bulong/ốc vít nắp van không đều hoặc không đủ lực.

Cách khắc phục:

• Kiểm tra và thay thế gioăng làm kín mới, đảm bảo gioăng phù hợp với môi chất, nhiệt độ và áp suất làm việc.
• Vệ sinh bề mặt tiếp xúc của thân và nắp van, đảm bảo bề mặt phẳng và không có dị vật.
• Siết chặt bulong/ốc vít nắp van theo đúng momen quy định và theo thứ tự siết chéo.
• Trong trường hợp gioăng bị lão hóa do nhiệt độ cao, có thể cân nhắc sử dụng gioăng chịu nhiệt tốt hơn (ví dụ gioăng graphite, PTFE).

Rò rỉ qua gioăng làm kín trục van

Gioăng làm kín xung quanh trục van có nhiệm vụ ngăn chặn chất lỏng/khí rò rỉ ra ngoài dọc theo trục van khi van hoạt động. Gioăng này có thể bị mòn, khô cứng, hoặc bị hư hỏng do tác động cơ học hoặc hóa học.

Nguyên nhân:

• Gioăng làm kín trục van bị mòn do ma sát với trục van trong quá trình vận hành.
• Gioăng bị khô cứng, mất tính đàn hồi do thiếu bôi trơn hoặc nhiệt độ cao.
• Gioăng bị hư hỏng do hóa chất ăn mòn hoặc do hạt rắn trong môi chất.
• Đai ốc ép gioăng bị lỏng hoặc siết quá chặt.

Cách khắc phục:

• Siết chặt đai ốc ép gioăng vừa đủ để ngăn rò rỉ, tránh siết quá chặt làm tăng ma sát và mòn gioăng.
• Bơm thêm mỡ bôi trơn vào bộ phận làm kín trục van (nếu có cơ cấu bơm mỡ).
• Thay thế gioăng làm kín trục van mới nếu gioăng đã quá mòn hoặc hư hỏng.
• Chọn loại gioăng làm kín trục van phù hợp với môi chất và điều kiện làm việc (ví dụ gioăng PTFE, graphite, hoặc gioăng tết sợi).

Rò rỉ qua bề mặt làm kín đĩa van và vòng đệm

Đây là rò rỉ xảy ra khi van ở vị trí đóng hoàn toàn, nhưng vẫn có dòng chảy nhỏ rò rỉ qua bề mặt làm kín giữa đĩa van và vòng đệm.

Nguyên nhân:

• Bề mặt làm kín của đĩa van hoặc vòng đệm bị xước, mòn, hoặc dính cặn bẩn.
• Đĩa van đóng không khít hoàn toàn do có dị vật kẹt giữa đĩa van và vòng đệm.
• Vòng đệm bị biến dạng, hư hỏng do áp lực, nhiệt độ, hoặc hóa chất.
• Cơ cấu dẫn động (tay quay, bộ truyền động) bị lỗi, không đảm bảo lực đóng kín cần thiết.

Cách khắc phục:

• Vệ sinh, làm sạch bề mặt làm kín của đĩa van và vòng đệm, loại bỏ cặn bẩn và dị vật.
• Kiểm tra và mài lại bề mặt làm kín nếu bị xước nhẹ hoặc mòn. Trong trường hợp mòn nặng hoặc hư hỏng, cần thay thế đĩa van hoặc vòng đệm.
• Kiểm tra và điều chỉnh lại cơ cấu dẫn động để đảm bảo lực đóng kín đủ mạnh.
• Trong trường hợp có dị vật thường xuyên gây kẹt van, cần xem xét lắp đặt bộ lọc trước van.

Van cổng bị Kẹt, khó đóng/mở

Van cổng có thể trở nên khó đóng/mở hoặc bị kẹt hoàn toàn do nhiều nguyên nhân:

Kẹt do cặn bẩn, rỉ sét

Cặn bẩn, rỉ sét tích tụ bên trong van, đặc biệt là ở khu vực đĩa van và vòng đệm, có thể gây cản trở chuyển động của đĩa van và trục van.

Nguyên nhân:

• Môi chất chứa nhiều tạp chất, cặn bẩn, hoặc chất rắn lơ lửng.
• Van không được bảo trì, vệ sinh định kỳ.
• Môi trường làm việc ẩm ướt, gây rỉ sét các bộ phận kim loại bên trong van.

Cách khắc phục:

• Vệ sinh, làm sạch bên trong van định kỳ. Có thể tháo van ra để vệ sinh kỹ lưỡng hơn.
• Lắp đặt bộ lọc trước van để loại bỏ cặn bẩn và tạp chất trong môi chất.
• Sử dụng van có vật liệu chống ăn mòn tốt hơn trong môi trường ẩm ướt hoặc môi chất ăn mòn.
• Bôi trơn các bộ phận chuyển động của van (trục van, ren vít) bằng mỡ chuyên dụng.

Kẹt do biến dạng, cong vênh

Các bộ phận của van, đặc biệt là đĩa van và thân van, có thể bị biến dạng, cong vênh do quá tải áp suất, nhiệt độ cao, hoặc va đập cơ học.

Nguyên nhân:

• Áp suất trong hệ thống vượt quá áp suất làm việc tối đa của van.
• Nhiệt độ môi chất vượt quá nhiệt độ làm việc cho phép của vật liệu van.
• Va đập mạnh vào van trong quá trình vận chuyển, lắp đặt, hoặc sử dụng.
• Chọn vật liệu van không phù hợp với điều kiện làm việc (ví dụ vật liệu không đủ độ bền nhiệt hoặc cơ học).

Cách khắc phục:

• Kiểm tra và đảm bảo áp suất và nhiệt độ trong hệ thống nằm trong giới hạn cho phép của van.
• Tránh va đập mạnh vào van.
• Thay thế van nếu bị biến dạng, cong vênh nghiêm trọng.
• Chọn vật liệu van phù hợp với áp suất, nhiệt độ và môi chất làm việc.

Kẹt do hỏng hóc cơ cấu dẫn động

Cơ cấu dẫn động (tay quay, bộ truyền động điện/khí nén) có thể bị hỏng hóc, dẫn đến khó khăn trong việc đóng/mở van.

Nguyên nhân:

• Tay quay bị gãy, biến dạng.
• Bộ truyền động điện/khí nén bị lỗi động cơ, bộ phận truyền động, hoặc hệ thống điều khiển.
• Ren vít trục van bị mòn, hỏng.
• Bạc lót trục van bị mòn, kẹt.

Cách khắc phục:

• Kiểm tra và sửa chữa hoặc thay thế các bộ phận bị hỏng của cơ cấu dẫn động.
• Bôi trơn ren vít trục van và bạc lót trục van.
• Kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ cơ cấu dẫn động để phát hiện và khắc phục sớm các hư hỏng tiềm ẩn.

Van cổng bị hỏng hóc Thân van, Nắp van

Mặc dù ít phổ biến hơn, nhưng thân van và nắp van có thể bị nứt, vỡ, hoặc ăn mòn, gây ra sự cố nghiêm trọng.

Nứt, vỡ thân van/nắp van

Nguyên nhân:

• Áp suất hệ thống vượt quá áp suất thử nghiệm và áp suất làm việc tối đa của van.
• Ứng suất nhiệt do nhiệt độ môi chất thay đổi đột ngột hoặc quá cao.
• Va đập cơ học mạnh.
• Lỗi đúc hoặc chế tạo ban đầu của thân van/nắp van.

Cách khắc phục:

• Trong trường hợp nứt, vỡ thân van/nắp van, cần phải thay thế van mới hoàn toàn. Không nên cố gắng hàn hoặc sửa chữa thân van vì điều này có thể làm giảm độ bền và an toàn của van.
• Đảm bảo áp suất và nhiệt độ hệ thống luôn nằm trong giới hạn cho phép của van.
• Tránh va đập mạnh vào van.
• Chọn van từ nhà sản xuất uy tín, có chứng nhận chất lượng sản phẩm.

Ăn mòn thân van/nắp van

Nguyên nhân:

• Môi chất có tính ăn mòn cao, vật liệu van không chịu được môi chất.
• Lớp sơn bảo vệ bên ngoài van bị bong tróc, không còn khả năng bảo vệ khỏi môi trường ăn mòn.
• Thời gian sử dụng quá lâu, vật liệu van bị lão hóa và giảm khả năng chống ăn mòn.

Cách khắc phục:

• Chọn vật liệu van phù hợp với môi chất làm việc (ví dụ van inox cho môi chất ăn mòn).
• Sơn phủ bảo vệ bên ngoài van bằng lớp sơn chống ăn mòn.
• Kiểm tra và thay thế van định kỳ nếu phát hiện dấu hiệu ăn mòn nghiêm trọng.

Các hỏng hóc khác

• Hỏng hóc gioăng làm kín: Ngoài gioăng thân van và gioăng trục van đã đề cập ở trên, các gioăng làm kín khác trong van (ví dụ gioăng kết nối với đường ống) cũng có thể bị hỏng hóc do lão hóa, nhiệt độ, hóa chất, hoặc áp suất.
• Hỏng hóc bu lông, ốc vít: Bu lông, ốc vít kết nối các bộ phận của van có thể bị ăn mòn, gỉ sét, hoặc gãy do quá tải, rung động, hoặc lực siết không đúng.

Các biện pháp sau phòng ngừa và hạn chế hỏng hóc van cổng

Để giảm thiểu các hỏng hóc của van cổng, cần thực hiện các biện pháp sau phòng ngừa hỏng hóc như sau:

• Chọn van phù hợp: Chọn loại van cổng có vật liệu, kích thước, và áp suất làm việc phù hợp với môi chất, điều kiện vận hành và yêu cầu của hệ thống.
• Lắp đặt đúng cách: Lắp đặt van theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất, đảm bảo van được đặt trên đường ống chắc chắn, không bị rung lắc.
• Vận hành đúng quy trình: Vận hành van nhẹ nhàng, tránh đóng/mở van quá nhanh hoặc quá mạnh. Không sử dụng van để điều tiết lưu lượng (van cổng chủ yếu dùng để đóng/mở hoàn toàn).
• Bảo trì, bảo dưỡng định kỳ: Thực hiện kiểm tra, vệ sinh, bôi trơn, và siết chặt các bộ phận của van định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất hoặc theo điều kiện vận hành thực tế.
• Đào tạo nhân viên vận hành: Đảm bảo nhân viên vận hành và bảo trì van được đào tạo bài bản, nắm vững kiến thức về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, và quy trình bảo dưỡng van cổng.

Hi vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các hỏng hóc có thể gặp phải ở van cổng và cách phòng tránh, khắc phục. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào khác, đừng ngần ngại hỏi nhé!

Xem thêm: Cấu tạo van cổng