Van bi có tên tiếng anh là Ball valve được sử dụng để điều chỉnh, đóng mở dòng lưu chất. Trong thân van có một viên bi bằng kim loại hoặc một số loại vật liệu khác được đục rỗng. Khi lỗ của viên bi nằm trùng tâm với đường ống thì van mở hoàn toàn, lỗ của viên bi vuông góc với đường ống thì van đóng hoàn toàn. Van bi có tuổi thọ và độ bền cao, được sử dụng trong các hệ thống nước, khí, hơi, dầu…
Sản phẩm van bi có nhiều loại, nhiều kích thước và vật liệu đa dạng, với những thiết kế khác nhau thì chúng có riêng biệt đặc trưng và thích hợp để ứng dụng với những điều kiện khác nhau. Vì vậy, có thể nói tính ứng dụng của sản phẩm này rất đa dạng.
Van ra đời ở những năm 1950, ở những năm đầu do chi phí sản xuất của van cao nên chỉ sản xuất các kích thước vừa và nhỏ. Với sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật, sự cải tiến không ngừng của công nghệ sản xuất và cơ cấu sản phẩm, nó đã nhanh chóng phát triển, các van kích thước lớn được sản xuất tăng lên.
Ở Việt Nam van được sử dụng rộng rãi trong lọc dầu, đường ống dài, công nghiệp hóa chất, sản xuất giấy, dược phẩm, thủy lợi, năng lượng điện, quản lý thành phố, thép và các ngành công nghiệp khác…
Van được làm bằng hợp kim thép, đồng, nhựa, inox, gang, khi mở hoàn toàn thì phần lõi không tiếp xúc với phần lưu chất nên khả năng chống mài mòn cao hơn van bướm.
Gioăng làm kín thường là gioăng PTFE, phần kết nối rất nhỏ nên độ kín của van cực cao.
Khác với các dạng khác, van bi có hành trình đóng mở ngắn nên việc đóng mở sẽ nhanh hơn rất nhiều.
Với các ưu điểm vượt trội về độ kín, chống mài mòn, đóng mở nhanh thì van có tuổi thọ cao hơn các dòng van khác có thể lên đên 10 năm.
Chúng có kích thước đa dạng, từ các đường ống DN8, DN10, DN15, DN20, DN25, DN32, DN40, DN50 đến DN500…
Van bi là sản phẩm nối tiếng về khả năng điều tiết dòng chảy, nó được sử dụng nhiều với mục đích điều tiết dòng chảy. Van có độ kín cao, điều chỉnh góc của viên bi theo từng góc độ nhỏ khác nhau nên việc điều tiết dòng chảy rất tốt.
Do có cấu tạo đơn giản, kích thước đa dạng nên việc lắp đặt van rất dễ dàng. Đồng thời việc bảo dưỡng, bảo trì và sửa chữa cũng rất đơn giản.
Như trong hình chúng ta có thể thấy van bi có cấu tạo gồm 5 phần chính:
Thân van: Thân hay vỏ van bao gồm toàn bộ phần thân bên ngoài, chứa các chi tiết bên trong như bi van hay gioăng làm kín. Vật liệu cấu tạo thân van rất đa dạng như: gang, đồng, thép, inox, nhựa…
Trục van: Trục được kết nối với bi ở một đầu, đầu còn lại kết nối với phần điều khiển có thể là tay gạt, tay quay, điều khiển điện, điều khiển khí nén. Bộ phận trục van này có dạng trục thẳng, chức năng chính là truyền động từ bộ phận điều khiển đến bi van.
Bi van: Được làm bằng chất liệu inox, đồng hoặc thép, được đục rỗng bên trong và nó nằm gọn trong thân van. Có 6 kiểu lỗ:
Gioăng làm kín: Thông thường là PTFE, gioăng làm kín được thiết kế với chức năng chính là làm kín van. Khi van điều chỉnh đóng lại, nếu không có bộ phận gioăng này, thường xảy ra tình trạng rò rỉ.
Van bi có hoạt động rất đơn giản. Chuyển động của nó là chuyển động quay, được điều khiển với các góc dưới 90 độ.
Trục van được kết nối với bi van ở bên trong thân và được vận hành bằng tay hoặc tự động. Bi van được đỡ bởi thân và được làm kín bằng gioăng, bi được đục lỗ ở giữa song song với hai đường vào ra lưu chất của van.
Khi ta quay trục van một góc 90 độ thì van sẽ đóng hoàn toàn, khi quay ngược lại thì van mở, để điều tiết dòng chảy điều chỉnh các góc dưới 90 độ.
Là sản phẩm được lắp đặt bộ phận tay gạt. Sản phẩm này được vận hành bằng sức người thông qua bộ phận tay gạt. Nó cơ chế đóng mở nhanh, cùng với được thiết kế nhỏ gọn, các sản phẩm van tay gạt thường có giá thành tương đối rẻ.
Chúng được sử dụng rất phổ biến, rất dễ điều khiển vận hành, tiện lợi và tiết kiệm diện tích lắp đặt.
Sản phẩm này được thiết kế lắp đặt cùng bộ phận tay quay. Bộ phận tay quay này còn được gọi là vô lăng hay tay vặn.
Tay quay thường được lắp đặt và sử dụng với các van có kích thước vừa và lớn, mang khả năng đóng mở dễ dàng và nhẹ nhàng.
Bộ phận điều khiển của sản phẩm này được thiết kế tương tự như một cánh bướm. Loại van này thường chỉ được sản xuất với các kích thước vừa và nhỏ. Dạng cánh bướm này còn được gọi với tên gọi là tay vặn.
Đây là dòng van được lắp đặt cùng bộ điều khiển khí nén, sử dụng khí nén để vận hành. Nó là một sản phẩm van điều khiển tự động, được ứng dụng và sử dụng đa dạng trong các hệ thống đường ống tự động trong các ứng dụng công nghiệp tại các nhà máy, khu công nghiệp…
Tương tự như khí nén, dòng sản phẩm này cũng là một sản phẩm điều khiển tự động. Nó được lắp đặt cùng bộ điều khiển điện và được kết nối cùng nguồn điện để điều khiển hoạt động điều tiết, đóng mở.
Các van này sử dụng các dòng điện với các điện áp như 12V, 24V, 220V và 380V. Được ứng dụng nhiều tại các hệ thống tự động hóa.
Ưu điểm của sản phẩm này là: Vận hành tự động, điều khiển nhanh chóng, kết nối với nguồn điện có sẵn và đặc biệt là không gây ra tiếng ồn như các van điều khiển bằng khí nén.
Hay van còn gọi là van bi 1 mảnh, là dạng van mà thân được cấu tạo bởi một khối duy nhất, được đúc liền. Với thiết kế này giúp cho nó có những ưu điểm đặc trưng đó là độ bền cao và độ kín khít tuyệt đối.
Những cũng vì thiết kế một khối như vậy khiến cho việc sửa chữa, bảo trì và tháo rời van của dòng này khó hơn nhiều.
Còn được gọi là van 2 mảnh, được lắp ghép từ hai phần chứ không đúc liền. Với các kích thước nhỏ thì được nối với nhau và kiểu nối ren và các kích thước lớn hơn thì được nối với nhau và kiểu nối bích.
Nó được sử dụng phổ biến nhất, bởi sản phẩm này giá rẻ, số lượng hàng có sẵn nhiều.
Hay còn gọi là van bi 3 mảnh, các sản phẩm này được ghép từ ba mảnh lại với nhau. Với sản phẩm van 3 PC này công việc bảo dưỡng và bảo trì trở nên đơn giản hơn nhiều. Có thể dễ dàng tháo rời phần thân và bi ra khỏi đường ống mà không cần tháo rời hoàn toàn van.
Đây là dòng van cao cấp, nó có giá thành cao hơn các dòng còn lại, được sử dụng nhiều trong các hệ thống nhà máy.
Là sản phẩm được sử dụng nhiều nhất. Với thiết kế một cổng vào và một cổng ra duy nhất, kết nối với đường ống dạng thẳng. Chúng được thiết kế đa chủng loại nhất, với các loại vật liệu, cấu tạo và kích thước đa dạng.
Được thiết kế với 3 cổng, kết nối với 3 đường ống khác nhau.
Với thiết kế dạng 3 ngã, sản phẩm này ngoài chức năng chính là đóng ngắt và điều tiết dòng chảy nó còn có chức năng điều hướng dòng chảy, điều khiển dòng chảy rẽ nhánh đi sang các hướng khác nhau hoặc nhằm mục đích trộn hoặc phân nhánh dòng chảy.
Các van được chế tạo từ vật liệu inox 201, 304, 316 có đặc điểm là chịu được áp lực cao và nhiệt độ cao. Các van bi inox này còn có đặc trưng là có thể chịu hóa chất tốt, khả năng chống oxy hóa và khả năng chống ăn mòn tốt.
Vật liệu đồng là dòng vật liệu được sử dụng rất phổ biến trong sản xuất van bi. Là loại vật liệu phổ biến, dễ tìm dễ kiếm và giá thành tốt. Các van bi đồng rất quen thuộc với chúng ta từ các vòi đồng, van đồng… loại này chịu áp lực và nhiệt độ tốt, chống ăn mòn tốt nên được sử dụng rất phổ biến.
Vật liệu gang và thép là vật liệu được sử dụng để sản xuất van rất phổ biến, dòng van được làm bằng vật liệu gang chủ yếu sử dụng cho nước, hơi nóng.
Gang là một loại hợp kim của sắt và cacbon, tỉ lệ cacbon cao vì vậy van gang có đặc điểm là có độ giòn và dễ vỡ. Loại van gang này thường có độ bền cơ học kém hơn các dòng van kim loại khác.
Thép cũng là một trong những loại vật liệu được sử dụng nhiều trong sản xuất van bi. Vật liệu thép mang lại độ bền cao cho van, có độ cứng cao và chịu được va đập mạnh, ngoài ra còn có khả năng chịu nhiệt độ và áp suất cao cực tốt. Chúng chủ yếu sử dụng cho hơi, dầu, khí, gas…
Có hai dòng phổ biến chính là van nhựa HDPE, PPH và van nhựa dòng PVC.
Các sản phẩm van nhựa này có trọng lượng nhẹ và giá thành rẻ tính, chống ăn mòn, chống mài mòn tốt, kháng hóa chất. Thường được ứng dụng tại các hệ thống nước sạch, nước sinh hoạt, hay một số loại lưu chất ăn mòn như muối, kiềm…
Đây là phương pháp kết nối phổ biến nhất của van, chúng có các kích thước nhỏ và vừa, van được tiện ren trên tại điểm kết nối.
Ưu điểm của dạng kết nối này là giá thành rẻ, bảo dưỡng, thay thế, lắp đặt dễ dàng, thiết kế nhỏ gọn, giảm trọng lượng cho van, không chiếm nhiều không gian lắp đặt. Kiểu kết nối này có tính linh động cao, dễ dàng tháo rời.
Van lắp bích được sử dụng phổ biến trong các hệ thống đường ống, dạng van này có ưu điểm là chịu áp lực và nhiệt độ tốt. Với nhiều tiêu chuẩn mặt bích khác nhau.
Van nối hàn ít được sử dụng hơn hai dòng van trên, có hai dạng chính là hàn nhiệt dùng cho các dòng van HDPE, PPR, PPH, và hàn bằng điện cực nóng chảy đối với các dòng van bằng thép và inox.
Phương pháp kết nối này chỉ dùng cho các dòng van bi uPVC, cPVC, PVC. Dạng van nối keo này có ưu điểm là dễ lắp đặt và vận chuyển. Nhược điểm là khả năng chịu áp lực và nhiệt độ kém.
Dòng này có chất lượng trung bình, giá thành rẻ, số lượng lớn, đa dạng về mẫu mã. Các thương hiệu phổ biến như: Yuzheng, Mintai, Oviko…
Nhật Bản là Quốc Gia sản xuất và cung cấp rất nhiều van bi cho thị trường Việt Nam. Các dòng van nổi tiếng của Nhật Bản như van bi Kitz, Toyo, Toa…
Hàn Quốc là một trong các quốc gia nổi tiếng trong ngành sản xuất van công nghiệp, trong đó có sản phẩm van bi. Có rất nhiều thương hiệu nổi tiếng, tiêu biểu như Samwoo, Wonil, Jouen. Đây là những thương hiệu phổ biến và được sử dụng nhiều ở Việt Nam.
Italy hay Ý cũng là quốc gia sản xuất van và phân phối nhiều ở thị trường Việt Nam. Các dòng van nổi tiếng của Italia như Vir, Cimberio… Chất lượng được đánh giá rất tốt, các sản phẩm có độ bền cao.
Hiện nay dòng van bi nổi tiếng nhất của Thái Lan được sử dụng rộng rãi ở Việt Nam là Sanwa.
Thương hiệu Việt Nam chất lượng cao nổi tiếng nhất là van bi Miha, ngoài ra hiện nay các tập đoàn nhựa cũng sản xuất nhiều van PVC, PPR, PPH… Van bi nhựa Bình Minh
Những đặc điểm, những yếu tố cần phải cân nhắc khi thiết kế hệ thống, chọn lựa van bi đó là: Vật liệu cấu tạo, nhiệt độ làm việc, áp suất làm việc, kiểu điều khiển, kiểu kết nối.
Vật liệu cấu tạo: Vật liệu cấu tạo của van bi đó là các loại inox, đồng, nhựa, gang, thép… Sở dĩ van này được chế tạo với các loại vật liệu khác nhau là bởi vì, có thể ứng dụng với những lưu chất khác nhau. Lựa chọn vật liệu cấu tạo chủ yếu dựa vào tính chất của các lưu chất ứng dụng và dựa và nhiều yếu tố khác nữa như điều kiện nhiệt độ và độ ẩm của môi trường xung quanh.
Nhiệt độ làm việc: Các sản phẩm van này có mức nhiệt độ làm việc tối đa khác nhau. Nhiệt độ làm việc sẽ phụ thuộc vào vật liệu cấu tạo và vật liệu gioăng của nó. Mỗi loại vật liệu sẽ làm việc được một một khoảng nhiệt độ nhất định. Việc lựa chọn van có mức nhiệt độ thích hợp giúp đảm bảo hoạt động của van ổn định và kéo dài tuổi thọ cho van.
Áp suất làm việc: Lựa chọn một thiết bị có mức áp suất phù hợp với hệ thống cũng sẽ giúp ổn định hoạt động của van của hệ thống. Nếu lựa chọn các van có áp suất nhỏ hơn so với áp suất thực sẽ khiến van nhanh trờn và nhanh hư hỏng hơn.
Kiểu điều khiển: Tùy thuộc vào nhu cầu của hệ thống để lựa chọn kiểu điều khiển thích hợp. Bên cạnh đó cũng cần xem xét các yếu tố khác như yếu tố tiếp cận, không gian lắp đặt, kích thước của van để chọn kiểu điều khiển. Van bi có các kiểu điều khiển đó là: Tay gạt, tay quay, điều khiện điện, điều khiển khí nén.
Kiểu kết nối: Như đã nhắc đến ở trên, van bi có các kiểu kết nối đó là nối ren, nối bích, nối hàn, dán keo…Tùy thuộc vào kích thước hay loại van bi được thiết kế kiểu kết nối phù hợp.
Sản phẩm van bi có thể được lắp đặt theo bất kỳ hướng nào trên hệ thống. Tuy nhiên, đối với các sản phẩm bộ điều khiển điện, thường được lắp đặt theo phương thẳng đứng.
Yêu cầu trước khi lắp đặt cần phải kiểm tra kĩ các yêu cầu kĩ thuật xem van có bị lỗi kĩ thuật hay lỗi do vận chuyển hay lưu trữ không.
Kiểm tra lại các thông số của van áp suất làm việc của van và nhiệt độ làm việc của van so với ứng dụng.
Kiểm tra lại kiểu kết nối của van, các kiểu kết nối ren, hàn, bích đã đúng với tiêu chuẩn của hệ thống chưa.
Các công việc gia công bề mặt, hàn cần phải được thực hiện xong hết trước khi bắt đầu lắp đặt van.
Làm sạch các chi tiết trong van và bề mặt kết nối để van không có các cặn bẩn, cặn hàn xót lại.
Với những kiểu kết nối khác nhau, yêu cầu kĩ thuật lắp đặt khác nhau, cần nắm vững kỹ thuật lắp đặt của các sản phẩm này.
Sau khi lắp đặt xong van và hệ thống, hãy vận hành thử van nhiều lần để kiểm tra hoạt động của van.
Các sản phẩm van bi được thiết kế dễ dàng trong công việc bảo trì và bảo dưỡng.
Khi van gặp các vấn đề hư hỏng, rò rỉ, nứt vỡ cần phải tiến hành quá trình kiểm tra và bảo dưỡng.
Đầu tiên, cần phải giảm áp suất hệ thống trước khi bảo dưỡng van.
Với các sản phẩm van bi ba mảnh có thể tháo rời khỏi hệ thống dễ dàng.
Kiểm tra tình trạng hư hỏng của van, thay thế mới các chi tiết bị hư hỏng, nếu không khắc phục được cần phải thay một sản phẩm van mới hoàn toàn. Trên thực tế, ít người sửa chữa van bi, bởi các chi tiết, bộ phận của nó khó tìm mua, và chi phí để sửa chữa cũng tốn kém, nên người ta thường lựa chọn mua mới để thay thế.
Tiến hành kiểm tra và bôi trơn van bi nếu bạn cảm thấy van bi trở nên khó điều khiển hơn, bị nghẹt.
Trong nước ta hiện nay có rất nhiều tiểu thương, cửa hàng điện nước nhưng họ có điểm chung là van bi không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, bảng giá không cụ thể nếu mua được van tốt thì không sao, mua van rởm thì chúng ta sẽ mất trắng. Vậy nên:
Nếu bạn cần mua van hoặc có nhu cầu tìm hiểu thêm về các dòng van xin vui lòng liên hệ trực tiếp với công ty chúng tôi.
Một số hình ảnh kho van bi tại Viva
Nó được xem như một van đóng ngắt, hoặc điều tiết. Được lắp đặt ở trong các hệ thống hơi, khí, chất lỏng nhằm mục đích cách ly hoặc để điều tiết lưu lượng của các lưu chất này.
Một số lỗi thường gặp đó là: van bị kẹt, bị rò rỉ, bị ăn mòn.
Van bị hư hỏng có thể do một số nguyên nhân như:
Các sản phẩm van bi lâu ngày không được sử dụng có thể dẫn đến bị rò rỉ. Có thể do van đóng không kín. Hoặc lưu chất bị rò rỉ ra bên ngoài ở các chi tiết kết nối, cũng có thể van bị nứt hoặc vỡ.
Xem toàn bộ chuyên mục tài liệu tại:
Các nguồn tham khảo: wikipedia, hardhatengineer, anixusa
