So sánh giữa van cổng và van bướm

14/09/202201/07/2025 Le Dang 455 lượt xem 7 Phút đọc 0 Bình luận

5/5 - (100 bình chọn)

Trong ngành công nghiệp và các hệ thống đường ống, việc lựa chọn loại van phù hợp là vô cùng quan trọng để đảm bảo hiệu suất vận hành, độ bền và chi phí tối ưu. Van cổng và van bướm là hai trong số những loại van công nghiệp được sử dụng phổ biến nhất hiện nay, mỗi loại đều có những ưu và nhược điểm riêng, phù hợp với các ứng dụng khác nhau. Bài viết này sẽ đi sâu vào so sánh chi tiết giữa van cổng và van bướm để giúp bạn đưa ra lựa chọn đúng đắn nhất.

So sánh về nguyên lý hoạt động và cấu tạo

Sự khác biệt cơ bản nhất giữa hai loại van này nằm ở cơ chế đóng mở và cấu tạo bên trong.

Van Cổng (Gate Valve): Hoạt động bằng cách nâng một đĩa (cửa van) hình chữ nhật hoặc tròn ra khỏi đường đi của dòng chảy. Khi mở hoàn toàn, cửa van không nằm trong dòng chảy, tạo ra một đường dẫn thẳng và không gây cản trở, giúp giảm thiểu tổn thất áp suất. Cấu tạo của van cổng tương đối phức tạp hơn, bao gồm thân van, nắp van, đĩa van, trục van và tay quay. Để đóng hoặc mở hoàn toàn van cổng, cần phải xoay tay quay nhiều vòng.
Van Bướm (Butterfly Valve): Hoạt động dựa trên nguyên lý xoay một đĩa van hình tròn (cánh bướm) quanh một trục cố định. Chỉ cần xoay một góc 90 độ, van sẽ chuyển từ trạng thái đóng hoàn toàn sang mở hoàn toàn và ngược lại. Ngay cả khi mở hoàn toàn, đĩa van vẫn nằm trong dòng chảy, gây ra một sự sụt áp nhỏ. Van bướm có thiết kế đơn giản, gọn nhẹ hơn van cổng, bao gồm thân van, đĩa van, trục van và bộ phận điều khiển (tay gạt, tay quay, hoặc bộ truyền động).

Bảng so sánh chi tiết
Tiêu Chí	Van Cổng (Gate Valve)	Van Bướm (Butterfly Valve)
Hình Ảnh
Chức Năng Chính	Đóng/mở hoàn toàn (On/Off)	Điều tiết lưu lượng và đóng/mở (On/Off)
Khả Năng Điều Tiết	Kém, không khuyến khích sử dụng để điều tiết.	Tốt, có thể điều chỉnh góc mở để kiểm soát lưu lượng.
Tổn Thất Áp Suất	Rất thấp khi mở hoàn toàn.	Thấp, nhưng cao hơn van cổng do đĩa van nằm trong dòng chảy.
Tốc Độ Đóng/Mở	Chậm, yêu cầu xoay nhiều vòng.	Nhanh, chỉ cần xoay 1/4 vòng (90 độ).
Kích Thước & Trọng Lượng	Lớn và nặng hơn, đặc biệt ở các kích thước lớn.	Gọn nhẹ, chiếm ít không gian lắp đặt.
Chi Phí	Thường đắt hơn, đặc biệt ở kích thước lớn.	Chi phí thấp hơn, tiết kiệm hơn.
Làm Kín	Làm kín tốt nhờ áp lực dòng chảy ép vào đĩa van.	Làm kín tốt nhờ vòng đệm (seat) đàn hồi.
Bảo Trì, Sửa Chữa	Phức tạp và tốn kém hơn.	Đơn giản và ít tốn kém hơn.
Ứng Dụng Tiêu Biểu	Dịch vụ đóng/mở, chất lỏng có độ nhớt cao, hệ thống yêu cầu tổn thất áp suất tối thiểu.	Hệ thống nước sạch, nước thải, HVAC, các ứng dụng cần điều tiết lưu lượng và đóng/mở nhanh.

Ưu và Nhược Điểm

Van Cổng

Ưu điểm:
- Tổn thất áp suất qua van không đáng kể khi mở hoàn toàn.
- Khả năng làm kín hai chiều tốt.
- Phù hợp với các ứng dụng nhiệt độ và áp suất cao.
- Có thể sử dụng cho chất lỏng có chứa hạt rắn lơ lửng.
Nhược điểm:
- Tốc độ đóng/mở chậm.
- Không phù hợp cho việc điều tiết dòng chảy, dễ bị mài mòn và hư hỏng nếu vận hành ở vị trí mở một phần.
- Kích thước lớn và nặng, đòi hỏi không gian lắp đặt rộng.
- Chi phí cao và bảo trì phức tạp.

Van Bướm

Ưu điểm:
- Thiết kế nhỏ gọn, nhẹ, dễ dàng lắp đặt và tiết kiệm không gian.
- Tốc độ đóng/mở nhanh.
- Chi phí đầu tư và bảo trì thấp hơn.
- Khả năng điều tiết lưu lượng tốt.
Nhược điểm:
- Gây ra sụt áp lớn hơn van cổng.
- Đĩa van luôn nằm trong dòng chảy có thể gây xói mòn và ảnh hưởng đến tuổi thọ của van.
- Khả năng chịu nhiệt độ và áp suất thường thấp hơn van cổng.
- Có khả năng bị tắc nghẽn bởi các hạt rắn lớn trong lưu chất.

Nên chọn van cổng hay van bướm?

Việc lựa chọn giữa van cổng và van bướm phụ thuộc hoàn toàn vào yêu cầu cụ thể của hệ thống và ứng dụng:

Chọn Van Cổng khi:
- Ưu tiên hàng đầu là tổn thất áp suất tối thiểu.
- Chỉ cần chức năng đóng/mở hoàn toàn, không cần điều tiết.
- Ứng dụng cho chất lỏng có độ nhớt cao hoặc chứa hạt rắn.
- Hệ thống có áp suất và nhiệt độ làm việc cao.
Chọn Van Bướm khi:
- Cần cả chức năng đóng/mở và điều tiết lưu lượng.
- Yêu cầu tốc độ vận hành nhanh.
- Không gian lắp đặt bị hạn chế và cần tối ưu trọng lượng.
- Ngân sách có hạn và cần tiết kiệm chi phí.
- Ứng dụng cho các hệ thống có đường kính ống lớn.